Kalın bağırsağın son kısmına rektum, bunun son 3-4 cm’lik kısmına da anal kanal denir.

Anal kalın 2/3 üst kısmını halka tarzında saran, istem dışı çalışan ve anüsün (= makatın) kapalı durmasını sağlayan kaslara  iç sfinkter (= büzücü kas)  adı verilir. Anal kanalın 1/3 alt kısmında ise istemli olarak çalışan  dış sfinkter kası mevcuttur.  ( Şekil 1)  

Halk deyişiyle “makat çatlağı” olarak anılan anal fissür, anal kanaldan makat kenarına kadar uzanan,  ağrı, kanama, bazen de  kaşıntıya yol açan bir yırtıktır. Çoğunlukla arka orta çizgide   uzunlamasına yerleşimlidir.

Anal fissür genellikle bir  kabızlık  dönemini, bazen de bir  ishal  atağını takiben oluşur. Hacimli, kuru, sert bir dışkının anal kanaldan  geçerken yol açtığı travmadan dolayı meydana gelir.

Bunun yanında rektuma dışarıdan sokulan lavman cihazı, endoskop vb. gibi yabancı cisimler ile, daha önceden geçirilmiş makat bölgesi ameliyatları da anal fissür oluşumunda rol oynayan diğer etkenlerdir.

 

Şekil 1. Anal bölgenin anatomisi

 

Nadiren Crohn hastalığı, tüberküloz,  lösemi, anal kanserler ve cinsel temasla geçen bazı hastalıklar da fissüre yol açabilirler.

Travma dışı fissürler genellikle orta hat dışında,  yüzeyel ve birden fazla  sayıdadırlar.  Altta yatan hastalığın tedavisi genellikle fissürün iyileşmesi ile  sonuçlanır.

Anal fissürlerin çoğu yüzeyeldir ve genellikle birkaç  günde kendiliğinden iyileşir  (akut anal fissür). (Şekil 2)  

Kabızlık veya ishalin uzun süre devam etmesi ya da tekrarlaması durumunda buradaki yırtık sürekli tahriş olur, iyileşme gecikir. İyileşmeyen yırtıklar giderek derinleşir ve tabanında iç sfinkter kasları görünmeye başlar (  kronik anal  fissür). (Şekil 3)

Tahriş ve ağrıdan dolayı iç sfinkter kasının uzun süre kasılı kalması yırtığın iyileşmesini engeller. Kronik (= müzmin) hale gelen fissürlerde fissürün dış uç kısmındaki deride bir deri uzantısı ortaya çıkar (nöbetçi meme).

 

Şekil 2. Akut anal fissür                         Şekil 3. Akut ve kronik anal fissür

 

 

Anal fissürün belirtileri

– dışkılama  sırasında meydana gelen yanma ve  yırtılma  tarzında  şiddetli bir ağrı

(Ağrı dışkılama sonrası dakikalar ya da saatlerce sürebilir, anal kanal çevresinde dışkılama alışkanlığını   kontrol eden kas olan sfinkter kasının spazmına bağlıdır. Bazen hastalar ağrı nedeniyle dışkılamadan kaçınabilirler, bu da dışkının sertleşmesine ve dışkılama sırasında ağrının daha da artmasına neden olur.)

– dışkılama sonrasında tuvalet kağıdına bulaşan az miktardaki kırmızı  renkli kanama

– fissürün salgısı nedeni ile anal bölgede meydana gelen ıslanma ve buna bağlı  kaşıntı  

 

Anal fissürün tanısı

Yakınmaları fissürü düşündüren hastalarda,  muayene  ile çoğu kez fissürün kendisi ve nöbetçi meme denilen deri uzantısı görülebilir. Daha nadir olarak yukarıda bahsedilen diğer bağırsak hastalıklarından şüpheleniliyorsa sigmoidoskopi ya da kolonoskopi ile bağırsağı gözden geçirmek gerekebilir.

 

Anal fissürü tedavisi

Makat bölgesinde yakınmaları olan hastaların mutlaka bir  genel cerrah tarafından değerlendirilmeleri gerekir.

Başkalarının kullandığı ilaçlar veya doktor kontrolünde olmadan eczanelerden gelişigüzel temin edilen ilaçlar zaman kaybına neden olabilir.

En önemlisi de, benzer yakınmalarla kendini gösteren, altta yatan başka  bir  hastalığın  var olup olmadığının farkına varılmasıdır.

Yeni oluşmuş olan fissürlerin pek çoğu tedavisiz ya da cerrahi  olmayan yöntemlerle iyileşirler.  İç sfinkter basıncını azaltan her işlem fissürün iyileşmesini kolaylaştırır.

 

Bu cerrahi dışı yöntemler;

– Kabızlık veya ishalin düzeltilmesi (yeterli miktarda posa içeren yiyecekler, bol su ve düzeli tuvalet alışkanlığı)

–  Fissür üzerine  uygulanan kremler

–  Sıcak oturma banyoları

hastaların çoğunda yeterli olur.

4-6 hafta içerisinde iyileşmeyen fissürlerin  kronikleştiği kabul edilir.

 

Tedaviye cevap vermeyen, ağrı ve/ veya kanamaya devam eden fissürler  cerrahi  yolla tedavi edilmelidir.

Cerrahi tedavide anal kanalı kontrol eden iç sfinkter kasının bir kısmı kesilir, böylece ağrı ve sfinkter spazmı ortadan kalkınca fissür kendiliğinden iyileşir ( {4afad55abffca7d3aedf86a129d7466e5801a675d7c4ae4914d1bf2b466ebca8} 95).  

Nüks olasılığı  {4afad55abffca7d3aedf86a129d7466e5801a675d7c4ae4914d1bf2b466ebca8} 1-2’dir. Tam iyileşme birkaç hafta içinde olur. Ancak ağrı sıklıkla birkaç gün içinde ortadan kalkar.

Hangi hastanın hangi tedaviden yarar göreceğine doktor karar vermelidir.