Hemoroidler her insanda bulunan, anal kanalda yerleşen ve dışkılama kontrolünün sağlanmasına katkıda bulunan damardan zengin yastıkçıklardır.

Dinlenme ve uyku sırasında adeta bir tıkaç görevi görerek istemsiz dışkı kaçaklarını önlerler. Ayrıca anüsü çevreleyen sfinkter kasları üzerinde koruyucu bir yastık tabakası oluşturarak dışkılama esnasında bu kasların hasar görmesini engellemiş olurlar.

Hemoroid yastıkçıkları, damarların yerleşim yerine göre  iç hemoroidler (dişli hattın üzerinde, anal kanalın içinde) ve  dış hemoroidler  (dişli hattın altında, anüsün dış kısmında) olarak sınıflandırılır. (Şekil 1)

 

    Şekil 2. Makat dışına çıkan hemoroid memeleri
    Şekil 1. Anal kanal ve hemoroidlerin yerleşimi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Hemoroidlerin bulgu vermeye başlamasının başlıca nedeni  ıkınmadır.

Kabızlık şikayeti olan kişilerde dışkı sertleşir ve dışkılama işlevi zorlaşır. Kişi bu sert dışkıyı boşaltmak için aşırı ıkınma ve zorlanmaya gerek duyar. Ikınma sırasında artan basınç damarların şişmesine ve yastıkçıkların genişlemesine yol açar. Giderek genişleyen ve sarkmaya başlayan hemoroidler  anüsten dışarıya taşmaya ve  kanamaya  başlar.

Hastalarda şikayete yol açmaya başlamış  bu duruma hemoroidal hastalık adı verilir. ( Şekil 2 )

 

Hemoroidal hastalık oluşumunu kolaylaştıran faktörler

– uzun süreli kabızlık veya ishal ve  bunlara bağlı sürekli   ıkınma

– liften zengin gıdalardan fakir beslenme, yeterli su tüketilmemesi

– düzenli tuvalet alışkanlığının olmaması

– dışkılamanın çeşitli nedenlerle sürekli  ertelenmesi

– hamilelik

– genetik nedenler (kalıtsal yatkınlık)

– dışkılamayı kolaylaştıran ilaçların sık kullanımı

 – tuvalette uzun süre oturulması (gazete, kitap okunması vs) ve    gereksiz  ıkınma

 – ağır yük kaldırılması

– şişmanlık

 – hastalığın şiddetlenmesine neden olan alkol, baharatlı yiyecekler gibi besin maddelerinin tüketimi

 

 

Hemoroid hastalığının belirtileri

  •  kanama

Kanama,  dışkılamadan sonra tuvalet kağıdına  bulaşma ya da damlama şeklinde ve kırmızı renktedir.  Nadiren   fışkırır tarzda olabilir.

Uzun süre devam eden bu tip yoğun kanamalar  kansızlığa  ve bunun sonucu olarak halsizlik  ve  yorgunluğa  yol açabilir.  Genelde kanama ağrısızdır  (özellikle iç hemoroidlerde).

  •  hemoroid yastıkçıklarının makattan dışarıya sarkması

Yastıkçıkların makattan dışarıya sarkması  dışkılama esnasında ortaya  çıkar  ve genellikle  kendiliğinden geriler. Hastalık ilerleyince dışarı çıkmış olan bu yastıkçıkları elle yerine koymak gerekebilir.  İleri evrelerde ise bu sarkma süreklilik kazanır  ve geri  itilemez.

  • Dışarıya çıkmış hemoroidlerin  salgıları makat etrafında tahrişe ve kaşıntıya  neden olur

 

Küçük iç hemoroidler genellikle bir yakınmaya neden olmazlar, sadece başka bir nedenle yapılan kolonoskopi işlemi sırasında doktor tarafından farkedilerek rapor edilirler.

Kronik hemoroidler genellikle ağrı oluşturmaz, sadece ele gelen meme olarak tarif edilir.

Ancak zorlu dışkılama sonrasında birden ortaya çıkan  ödemli akut hemoroidler  ya da dış hemoroidlerde damarın içindeki  kanın göllenerek pıhtılaşması (tromboze hemoroid, Şekil 3  ) durumları  zonklayan, oturmaya bile engel olan şiddetli ağrıya neden olur.

Tromboze hemoroid,  ani gelişen ağrı  ve  mor renkli meme  olarak kendini gösterir.

Şiddetli ağrı ile başvuran hastalarda  ilk 48 saat içinde  hemoroid pakesinin içindeki  pıhtıyı boşaltmak gerekir.  

Bu nedenle bölgesel anestezi altında hemoroid pakesi üzerindeki deri kesilip içindeki pıhtı çıkarılmalıdır.

Cerrahi olarak boşaltılmayan tromboze hemoroidler zamanla kendiliğinden gerileyebilir.

 

Şekil 3.Tromboze hemoroid

 

Gangrenli, çok büyük ve ağrılı , makat dışına sarkmış  iç hemoroidlerde   yaklaşım  erken hemoroidektomidir.

 

Tanı

Makat bölgesinde yakınma ile başvuran hastalara mutlaka iyi bir fizik muayene yapmak gerekir. Hem gözle yapılan muayenede hem de rektumun parmakla muayenesinde  büyümüş hemoroidler  saptanabilir.  Ayrıca kanama ve ağrı oluşturan diğer makat  bölgesi hastalıkları da elenmiş  olur.

Dışkıdan kan gelmesi şikayeti olan bir hastada, fizik muayenede kanamayı açıklayacak patoloji saptanmadığında ya da hastanın öyküsünde makatın daha yukarı kısımlarına ya da kalın bağırsağa ait bir hastalıktan şüphelenildiğinde, ailesinde kalın barsak kanseri olan bireylerde, kanama sebebini tam olarak belirlemek için fizik muayeneye ek olarak endoskopik muayene yapılır. (  Rektosigmoidoskopi-  kolonoskopi).

Kolonoskopi, kalın bağırsağın içini örten tabakanın, ucunda kamera olan ince boru yardımıyla direkt gözle incelenmesi işlemidir.  Genellikle sedasyon altında  yapılan bu  işlem, dışkılama sırasında  kanamaya neden olan erken evredeki bir  kalın  bağırsak kanserinin ya da iltihabi bağırsak hastalığının  farkına varılmasına  yardımcı olur.

Böylece hemoroid  hastalığı diye yanlış tedavi  edilmenin önüne  geçilmiş  olur.

Hemoroid hastalığının belirtileri, bağırsak kanseri ve diğer sindirim sistemi hastalıklarının belirtilerine benzediğinden dolayı,  hastaların şikayetleri ortaya çıktığında  önce bir doktor  tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.

Başkalarının kullandığı ilaçlar ve doktor  kontrolünde olmadan  eczanelerden gelişigüzel temin edilen ilaçlar  zaman kaybına neden olabilir!

 

Tedavi

Hangi tedavi yönteminin seçileceğine hasta ve doktoru birlikte karar vermelidir.  

Hastanın yakınmasının şiddeti, tedaviye uyumu, hemoroidin derecesi ve mevcut diğer koşullar bu tedavi şeklinde belirleyici olacaktır.

  • Koruyucu öneriler ile birçok  hastadaki hemoroidler herhangi bir  girişime veya ameliyata gerek  duymadan iyileşir.

Ana kural,  hastaların yumuşak kıvamlı dışkı yapmalarının sağlanmasıdır. Bu amaçla ;

–  lifli gıdalardan zengin beslenme  ( yeterli meyve- sebze, baklagiller ve tam tahıldan  yapılmış unlu besinler, keten tohumu vs )

                 

–  bol sıvı tüketme  (10-12 bardak/ gün)

–  düzenli tuvalet alışkanlığı

–  tuvalette uzun zaman oturma ve aşırı ıkınmadan  kaçınma

                                       konusunda hastalar bilgilendirilir.

Dışkılama sırasında  makattan dışarıya doğru çıkan memelerin   tekrar  geri itilmesi gerekir. Aksi takdirde dışarıda kalan hemoroidal memeler ağrı, kanama ve iltihaplanmaya neden olabilir.

 

Akut dönemlerde;

–  sıcak suda oturma banyosu yapmak, pek çok hastada ödemi ve dolayısıyla yakınmaları azaltabilir.

– oturma banyosundan ya da dışkılamadan sonra  makat bölgesinin ıslak bırakılmaması, tuvalet  kağıdı ile  

   nazikçe kurulanması  gerekir.

 

  • İlaç tedavisi

– akut hemoroid söz konusu olduğunda lokal etkili  kremler/ fitiller 1-2 hafta süreyle kullanılabilir.

– makat bölgesindeki damarların kan akımını kontrol eden ve aşırı şişmesini önleyen, akut hemoroidal hastalığın kısa zamanda normal hale dönmesini kolaylaştıran  flebotropik ilaçlar  vardır. Bu ilaçlar doktor kontrolünde kullanılmalıdır.

– Doğru seçilmiş Homeopatik remedilerle yapılan tedavi de mevcut tedavilere alternatif ya da tamamlayıcı olarak   tercih edilebilir.

 

  • Minimal invazif yöntemler

Medikal tedavi ile iyileşmeyen  erken evre  hemoroidal hastalıkta kullanılabilirler

–  Skleroterapi:  Makattan dışarıya çıkmayan ve  kanama  şikayetine neden olan iç hemoroidlerin tedavisinde kullanılmaktadır. Hemoroidal damarlar içine fenol solüsyonu enjekte edilir.

–  Lastik bant ligasyonu:  Dışarı doğru sarkan  ve  kanayan  iç hemoroidlerin tedavisinde kullanılır. Hemoroid memelerinin köklerinin lastik bir bant ile bağlanması ile yapılır. Hemoroid memesi ve bant birkaç gün içinde kendiliğinden düşer. Bu uygulama sonrası  bazı hastalarda rahatsızlık hissi ve kanama görülebilir.

–  İnfrared fotokoagülasyon:  Makattan dışarıya çıkmayan ve  kanama şikayetine neden olan iç hemoroidlerin tedavisinde kullanılmaktadır. Bir ışık kaynağı yardımı ile şikayete neden olan hemoroidal damarların üzerinde ısı uygulaması ile kanama önlenir ve hemoroidal memelerin küçülmesi sağlanır.

–  Lazer tedavisi

 

Bu tedavilerle iyileşme oranı  yüzde 70-80‘dir, ancak  nüks olasılığı yüksektir  .

 

  • Cerrahi yöntemler

–  Hemoroidal arter ligasyonu

– Hemoroid stapleri  : ileri evre sarkmış iç hemoroidlerde kullanılan bir yöntemdir. Tek kullanımlık bir stapler ile hemoroid pakesine giden kan akımını kesilmesi ve sarkmış pakenin ortadan kaldırılmasını sağlar. Ağrı geleneksel hemoroidektomiye kıyasla daha azdır.

– Hemoroidektomi  : Uzun süreli ve konservatif  yöntemlere cevap vermeyen hemoroid  hastalığının  tedavisinde nüks açısından en başarılı yöntemdir  ( nüks<{4afad55abffca7d3aedf86a129d7466e5801a675d7c4ae4914d1bf2b466ebca8} 5 ).

Hemoroidektomi ameliyatı, şikayetlere neden olan hastalıklı hemoroid pakesinin çıkarılması işlemidir,  anestezi ve hastanede yatmayı gerektirebilir. Yaranın iyileşmesi 2-4 haftada olur.  Ameliyattan sonra anal bölgenin temizliği önemlidir, her dışkılama sonrası temizlenmesi ya da oturma banyosu gerekmektedir.